09.10.2018 İSTANBUL
ŞARA ASLIHAN ARŞ
" BİR BÜYÜK DEVRİMCİNİN SAHİCİ HAYATI "
1935… Moskova büyükelçimiz Vasıf Çınar,
Çankaya’ya gelmişti…
Mustafa Kemal çalışma odasındaydı. Dalgın dalgın kitap okuyordu. Vasıf Çınar
boşboğazlık etti.
“Paşam
bu denli kitap okuyarak kafanızı yoruyorsunuz, siz Samsun’a çıkarken böyle
kitap okuyarak mı çıktınız” deyiverdi… Mustafa
Kemal gülümsedi.
“Bu
tür lafları çok duyuyorum, işi gücü yok herhalde kitaplarla uğraşıyor diye
dedikodumu yapıyorlarmış. Çocukluğumda da böyleydim, elime üş beş kuruş geçince
muhakkak yarısını kitaba verirdim, eğer aksini yapsaydım Atatürk olamazdım” dedi!..
Kitap okumayanlara “saman kafalı” diyordu. “Eksik kafalı” diyordu.
★★★
Lenin’in makalelerinden oluşan “Burjuva
Demokrasisi ile Proletarya Diktatörlüğü” isimli kitabı okuyup kütüphanesine
koymuştu…
Profesör Avram Galanti tarafından 1925
yılında kaleme alınan “Hamurabi Kanunu” nu okumuş, notlar çıkarmıştı…
John
Stuart Mill’in “Hürriyet” ini okumuştu.
Ömer
Hayyam’ın “Rubailer” ini okumuştu.
Shakespeare’in
“Romeo ve Juliet” ini okumuştu.
Homeros’un
“İlyada” sını okumuştu.
Sürpriz ilgi alanları vardı…
Osman
Nuri’nin “Fenn-i İnşaat” ını okumuştu mesela. Tuğla yapımıyla
alakalı bölümleri işaretlemişti!..
Zihin dünyasında kalın çizgilerle iz bırakan kitapların başında “Beyaz Zambaklar Ülkesinde” geliyordu.
Rus yazar Grigory Petrov tarafından
yazılmıştı.
1800’lerde perişan durumda olan “bataklıklar ülkesi” Finlandiya’nın bir avuç
yurtsever aydın tarafından nasıl “beyaz zambaklar ülkesi” ne dönüştürüldüğünü
anlatıyordu. Ekonomik, siyasi, kültürel, devrim örneğiydi. Bilime ve ulus
devlete dayalı topyekun kalkınma modeliydi…
Türk devrimiyle birebir örtüşüyordu. Mustafa Kemal’i heyecanlandıran da işte bu
benzeşmeydi! Mustafa Kemal tarafından askeri okul müfredatına eklendi.
70’li yıllara kadar, Türkiye’de en çok satan yabancı kitaptı.
★★★
Herbert George Wells okuyordu.
Bilim kurgunun öncülerinden olan Wells yıllar sonra Hollywood tarafından
sinemaya uyarlanan “Doktor Moreau’nun Adası”, “Görünmez Adam”, “Zaman Makinası”
gibi efsane romanları kaleme almıştı.
Bu fütürist İngiliz yazarın “The Outline of History” isimli
eserini Fransızca baskısından okumuş ve çok etkilenmişti. Nutuk’ta bahsetmişti.
Mustafa Kemal tarafından Türkçe’ye tercüme ettirilen bu kitap, “kalıcı barış için birleşik
dünya devleti” kavramını anlatıyordu!..
Sorbonne profesörü Henri Poincare’in kuramsal fizik
kitaplarını okuyordu. Albert Einstein’ın uzay-zaman-mekan
teorilerinden haberdardı. Havacılık ve uzay öngörülerinin temelinde bu bilim
insanlarının etkisi vardı.
Alfred
Fouillee tarafından yazılan “Avrupa Milletleri Ruhiyatı” isimli
kitabı çok enteresan bulmuştu. Kitabın son sayfasına “bir gecede okudum, 4/5
Eylül” diye not düşmüştü.1923’te okuduğu bu kitapta, şu satırların altını
çizmişti:
-Din
felsefesi, ulusun hayata ne gözle baktığını gösterir, hayata ve evrene verdiği
değer, o ulusun mutluluk ve felaketi üzerinde etki yapar.
-Uluslar asla
unutmamalıdır ki, ulusal büyüklüğün tek koşulu, dayanıklı ahlak karakterine
sahip olmaktır.
-Bir ulus, ancak
vicdan sahibi olarak yaşayabilir.
Çok geniş bir yelpazeyi tarardı.
1935’te Paris Büyükelçiliğimize gönderilen kitap listesinin konuları
arasında “iktisat, istatistik, sosyoloji, anayasa hukuku, antropoloji,
dinler tarihi, diplomasi tarihi, felsefe tarihi, sanat tarihi, yakın zaman
edebiyatı” vardı.
Hepsinin parasını kendi cebinden ödüyordu. Fatura istiyordu. Böylece, işgüzar
elçiler tarafından kendisinin yerine devlet kesesinden para ödenip ödenmediğini
kontrol ediyordu!..
★★★
Descartes’in, Kant’ın
eserlerini Türkçe’ye çevirttirdi…
August
Comte’nin fikirleriyle daha öğrenciyken tanışmıştı. Durkheim okuyordu.
Sözlüklere büyük önem verirdi.
Türkoloji’nin öncüsü sayılan Vasili Rdloff’un dört ciltlik “Türk
lehçeleri Sözlüğü” nü masasından ayırmazdı.
Karloviç
Pekarskiy’nin “Yakut Sözlüğü” ne sık sık başvururdu.
Pokorny’nin
Hint-Avrupa Dilleri Etimoloji Sözlüğü,
Emile
Boisacq’ın Yunan Dili Etimoloji Sözlüğü,
Antoine
Meillet’in Latin Dili Etimoloji Sözlüğü,
Friedrich
Kluge’nin Alman Dili Etimoloji Sözlüğü,
Anatole
Bailly’nin Yunanca –Fransızca Sözlüğü
Louis
Marie Quicherat’ın Latince –Fransızca Sözlüğü…
Kütüphanesinin başköşesindeydi!..
Bourbourg’un”Maya
Lisanı” kitabını okumuştu.
Akadca, İbranice, Süryanice, Arapça, Farsça, Sanskritçe, Çince, Japonca, Fince,
Macarca, Eski Mısır dili sözlükleri vardı.
Delitzsch’in
“Sümerce Sözlüğü” ne bakardı.
Ölüm döşeğindeyken bile okudu…
15 Ekim 1938… Komaya girip hayata gözlerini yummadan önce, en son, Türk Tarih
Kurumu’nun “Belleten” dergisini
inceledi!..
★★★
Sevgili arkadaşım, kardeşim Yılmaz Özdil’in
“Mustafa Kemal” kitabını bir buçuk günde bitirdim…
Sonra bir kez daha taradım… Bir çok yerini işaretledim, sayfalarını kıvırdım;
sonra da oturup kara kara düşündüm:
-Ben
bunların hangi birini yazacağım!..
Eğer işaretlediğim yerlerin tamamını yazmaya kalksam, kitabı
neredeyse baştan yazar gibi olacaktım!..
Sonunda yalnızca okuduğu kitaplar bölümünün o da yalnızca bir kısmında karar
kıldım; okumayanlara inat, “saman kafalılara”, “eksik kafalılara” inat!.. Büyük
Devrimcinin kendi sözleriyle, onu “Atatürk” yapan
okuma sevgisini, açtığı ufku, verdiği inanılmaz bilgi gücünü anlatan bölüme
odaklandım…
Yılmaz, geçen gün köşesinde şöyle demişti:
-35
yıllık gazetecilik kariyerimi ortaya koyarak iddia ediyorum ki, Mustafa Kemal’i
hiç böyle okumadınız!
Ben de tüm gazetecilik kariyerimi ortaya koyarak aynı iddiayı
yineliyorum;
-Bir
kurtarıcı, bir kurucu, bir devrimci bu kadar mı güzel, bu kadar mı sahici
anlatılır be kardeşim…
Helal olsun!..
...
Paylaşım ; Korkusuz Gazetesi köşe yazarı Değerli Ümit Zileli 'nin 9 Ekim 2018 tarihli yazısıdır .
...
...EKİM 2018...
...ŞARA ...
